 | Mục tiêu xuyên suốt năm 2019 là duy trì ổn định kinh tế vĩ mô |
| Đón sóng đầu tư: Quan trọng vẫn là nhân lực |
Dữ liệu của Tổng cục Thống kê (GSO) vừa công bố cũng khẳng định điều này. Năm 2018 đóng góp của năng suất các nhân tố tổng hợp (TFP) vào tăng trưởng GDP đạt 43,50%, bình quân 3 năm 2016-2018 đạt 43,29%, cao hơn nhiều so với mức bình quân 33,58% của giai đoạn 2011-2015.
 |
| Năng suất lao động của Việt Nam vẫn còn thấp so với nhiều nước trong khu vực |
Trong khi đó, năng suất lao động của nền kinh tế theo giá hiện hành năm 2018 ước tính đạt 102 triệu đồng/lao động (tương đương 4.512 USD, tăng 346 USD so với năm 2017). Tính theo tỷ trọng, năng suất lao động năm 2018 tăng 5,93%, cao hơn nhiều mức tăng 5,29% của năm 2016.
PGS - TS. Vũ Minh Khương, Trường Chính sách công Lý Quang Diệu (Singapore) chia sẻ, Việt Nam đang ở giai đoạn tăng trưởng tốt nhưng tiềm năng chưa được phát huy hết, minh chứng cụ thể ở năng suất lao động của Việt Nam còn rất thấp so với các nước trong khu vực. Nguyên nhân cấu trúc chung của nền kinh tế chưa tương tác đạt hiệu quả cao, trình độ công nghệ, tay nghề công nhân còn thấp, định vị chiến lược của Việt Nam còn hạn chế.
TS. Đào Ngọc Tiến, Giám đốc Trung tâm Hợp tác nghiên cứu và Chuyển giao công nghệ Trường Đại học Ngoại thương phân tích, máy móc, thiết bị và quy trình công nghệ sản xuất tại Việt Nam còn lạc hậu. Ngành công nghiệp chế biến, chế tạo hiện nay chủ yếu là hoạt động sơ chế, gia công có hàm lượng giá trị tăng thêm, kết tinh trong sản phẩm rất thấp. Rõ ràng với quy trình công nghệ như vậy, Việt Nam đang là một trong những "công xưởng" của thế giới, nhưng là công xưởng ở quy mô nhỏ bé.
Bên cạnh đó, chất lượng lao động có sự lệch pha rõ rệt giữa khu vực nông thôn và thành thị. Nếu ở thành thị, lao động được đào tạo chiếm 36,3%, trong khi ở nông thôn chỉ đạt 12,6%. Đây chính là rào cản lớn cho việc cải thiện năng suất lao động. Thêm nữa, các ngành công nghiệp, xây dựng và dịch vụ, đặc biệt những ngành dịch vụ mang tính chất động lực của nền kinh tế như tài chính, tín dụng còn chiếm tỷ trọng thấp trong nền kinh tế.
Tỷ trọng lao động đang làm việc trong khu vực nông, lâm và thủy sản mặc dù đã giảm từ 55,1% xuống còn 44,0%, tương ứng với 23,5 triệu người đang làm việc trong khu vực này, nhưng vẫn là con số khá cao so với các nước trong khu vực. Phần lớn lao động làm việc ở lĩnh vực nông, lâm và thủy sản lại là lao động giản đơn, có tính thời vụ, việc làm không ổn định, nên giá trị gia tăng tạo ra thấp, dẫn đến năng suất lao động thấp, ông Tiến bổ sung.
Ông Yamaura Nobuyuki, Cố vấn trưởng Viện Phát triển nguồn nhân lực Việt Nam - Nhật Bản (VJCC) nhấn mạnh, cần chú trọng giải pháp nâng cao năng suất lao động cho khu vực doanh nghiệp, thông qua nâng cao năng lực khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo trong mỗi doanh nghiệp. Từ đó, tăng cường đầu tư hoạt động nghiên cứu và phát triển trong mỗi doanh nghiệp.
Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam nhấn mạnh, cần có chính sách cụ thể nhất là chính sách thuế để doanh nghiệp tự thấy không chỉ cần phải tăng đầu tư, mà tiến tới "đua nhau" đầu tư cho nghiên cứu, phát triển. Khi doanh nghiệp càng đầu tư nhiều cho khoa học và công nghệ bao nhiêu sẽ càng được ưu đãi về thuế, được ưu tiên phân bổ nguồn lực bấy nhiêu.
Đồng thời, cần tăng cường thông tin khoa học nhằm kết nối, tạo mạng lưới chia sẻ kết quả nghiên cứu, ứng dụng. Bởi nếu có mạng lưới chia sẻ sẽ tiết kiệm nhiều kinh phí do không phải nghiên cứu lại từ đầu, cũng như hạn chế được tình trạng trùng lặp đề tài. Kinh phí dành cho nghiên cứu khoa học, công nghệ sẽ được sử dụng hiệu quả hơn.
Để quá trình này đi vào thực chất, hiệu quả hơn nữa, Chính phủ cần đẩy mạnh hỗ trợ doanh nghiệp công nghiệp ứng dụng hệ thống quản lý chất lượng hiện đại như đào tạo chuyên sâu, triển khai các mô hình thí điểm...
Song song với đó, từng bước nghiên cứu, đề xuất chiến lược phát triển các ngành công nghiệp có hàm lượng khoa học - công nghệ cao, tỷ trọng giá trị gia tăng lớn, có lợi thế cạnh tranh, tham gia mạng sản xuất và chuỗi giá trị toàn cầu. Đây chính là cơ hội để Bộ Khoa học và Công nghệ phát huy vai trò là cơ quan chủ trì, nghiên cứu, tham mưu cho Chính phủ các chính sách đột phá, Phó Thủ tướng kết luận.
Đoàn Trần
