Vướng về đất đai
Điều này thể hiện bằng việc tỷ trọng DN đầu tư vào sản xuất nông nghiệp còn rất thấp, năm 2014 chỉ chiếm 1,01% trong tổng DN của cả nước, đa phần là quy mô vốn nhỏ. Số DN có quy mô vốn dưới 5 tỷ đồng chiếm 55%. Trong giai đoạn từ 2008-2013, chỉ có 3.486 DN thành lập mới với tổng số vốn 126.469 tỷ đồng, nhưng lại có 475 DN (chiếm 15%) bị giải thể.
 |
| Nông nghiệp có nhiều rủi ro khiến DN e dè |
Nguyên nhân khiến DN e dè khi đầu tư vào nông nghiệp là vì thiếu một quỹ đất đủ lớn để DN sản xuất và ứng dụng công nghệ tiên tiến. Bên cạnh đó là việc khi có được quỹ đất cũng như sự hợp tác với dân rồi, thì phải tính toán thế nào để có lãi, có thể chia sẻ lợi nhuận cho các đối tác một cách ổn định trong bất kỳ sự thay đổi nào của thị trường, thời tiết.
Thậm chí nhiều nơi nông dân bỏ ruộng rất nhiều nhưng DN vẫn không thể nào đàm phán để có được quỹ đất sản xuất. Ông Vũ Văn Tiền - Chủ tịch Tập đoàn Geleximco (Thái Bình) rất thấm thía điều này và nhận định rằng, đây là vấn đề nan giải, cần đến sự tuyên truyền, hỗ trợ của chính quyền địa phương.
Ông Tiền cũng bày tỏ quan ngại khi diện tích đất nông nghiệp ngày càng bị thu hẹp thì việc địa phương cấp đất cho DN sẽ càng khó khăn. Và, hình thức DN liên kết với nông dân thông qua các tổ chức sản xuất như hợp tác xã sẽ dần thay thế. Tuy nhiên, mô hình này cũng đang gặp phải không ít khó khăn. Nhiều nơi tuy đã áp dụng nhưng không thành công.
Tâm lý cũ, thói quen sản xuất lạc hậu được coi là những trở ngại chính. Ông cũng chia sẻ: “Chúng tôi có nhiều dự định lập dự án liên kết sản xuất với nông dân, nhưng họ vẫn khư khư giữ đất và cách làm cũ, bởi không tin vào hiệu quả khi liên kết với DN”.
Về vấn đề này, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Cao Đức Phát cũng cho rằng, câu chuyện đất đai đang là việc nan giải lớn nhất đối với các DN khi đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn. Hiện nay, chưa có chính sách tạo quỹ đất để thu hút DN.
Bên cạnh đó, lại có trường hợp các DN trồng cao su đề nghị miễn giảm, chậm thu tiền thuế đất trong lúc thị trường đang khó khăn vẫn chưa được giải quyết. Hay về chính sách, nhiều địa phương không có đủ ngân sách hỗ trợ nên DN phải tự bỏ vốn xử lý những vấn đề liên quan ở khu vực xung quanh dự án.
Do vậy, đã có nhiều DN kiến nghị phần vốn này được định giá và khấu trừ dần vào tiền thuế đất hoặc thu nhập chịu thuế của DN.
Chính sách chưa đồng bộ?
Cùng với khó khăn về quỹ đất phục vụ cho sản xuất, thì việc chính sách của Nhà nước thiếu nhất quán và ổn định cũng khiến DN không còn hào hứng với nông nghiệp, đặc biệt khi đây vốn là một lĩnh vực có nhiều rủi ro. Trong đó, ông Huỳnh Văn Thòn, Tổng giám đốc Tổng Công ty cổ phần Bảo vệ thực vật An Giang cho rằng, DN sợ nhất là những rủi ro về thay đổi chính sách.
Do đó, chúng ta còn thiếu những ưu đãi đủ sức hấp dẫn, khiến DN chưa mặn mà đầu tư. Ông Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, cho biết, có DN than phiền không được miễn thuế cho dù đó là DN áp dụng công nghệ cao. Lại có DN sản xuất nước chanh leo tại Nghệ An đã 3 năm phải chịu chi phí vận chuyển nguyên liệu từ Tây Nguyên về mà không được hỗ trợ gì…
Vì vậy, để thu hút các DN đầu tư vào nông nghiệp, theo ông Vũ Tiến Lộc, bên cạnh việc nâng cao năng lực của các DN, Nhà nước cần có chính sách khuyến khích DN đầu tư vào nông nghiệp. Đồng thời, có chương trình hỗ trợ các hộ nông dân tham gia đầu tư vào nông nghiệp công nghệ cao.
Nhất là trong bối cảnh hội nhập, các hộ nông dân sản xuất nhỏ lẻ sẽ dễ bị tổn thương, nên Nhà nước cần hướng dẫn họ cách thức liên kết với DN, chứ không phải là chuyển giao ruộng đất cho DN và tách rời nông dân khỏi ruộng đất.
Các chuyên gia cũng cho rằng, hiện nay 70 - 80% nông sản của Việt Nam vẫn là xuất khẩu thô. Đây là tình trạng bất hợp lý khiến thu nhập của nông dân và doanh nhân thấp, DN kém mặn mà với đầu tư vào nông nghiệp. Do vậy, để thu hút được DN vào lĩnh vực này, thì cần có sự vào cuộc đồng bộ, quyết liệt và hiệu quả của các ngành hữu quan khác.
Hà Sơn
