Các nhà máy chế biến sắn ồ ạt phát triển nhưng rất ít trong số đó chú trọng xây dựng vùng nguyên liệu. Điều này đã dẫn đến thực trạng tranh mua nguyên liệu và tranh bán thành phẩm giữa chính các nhà máy với nhau.
Theo báo cáo của Cục Xuất Nhập khẩu (Bộ Công thương), trong 20 ngày đầu tháng 2/2019, giá sắn nguyên liệu nội địa tăng nhẹ do nguồn cung đưa về nhà máy ít hơn.
Tại Tây Ninh, do đang trong mùa nắng nóng cao điểm, nền đất cứng khiến việc thu hoạch sắn gặp khó khăn, do đó lượng sắn nội địa đưa về các nhà máy ít, chủ yếu là sắn từ Campuchia, hiện giá sắn thu mua tại các nhà máy dao động quanh mức 2.700 - 2.900 đồng/kg, tăng 300 đồng/kg so với cuối tháng 1/2019. Tại Kon Tum, giá sắn thu mua tại các nhà máy dao động quanh mức 2.300 – 2.500 đồng/kg, tăng 200 đồng/kg so với cuối tháng 1/2019.
 |
| Ngành sắn cần quy hoạch việc đầu tư mới các nhà máy chế biến |
Theo nhận định của các thương nhân, do lượng sắn củ từ Campuchia được Thái Lan, Việt Nam thu mua mạnh và đưa về các nhà máy chế biến tinh bột sắn, nên khả năng trong khoảng hơn một tháng nữa nguồn cung sắn củ từ Campuchia sẽ cạn. Như vậy, tình trạng thiếu nguyên liệu sắn đang hiện rõ.
Cụ thể, Hiệp hội Sắn Việt Nam cho biết, khu vực Bắc Trung bộ - Duyên hải miền Trung có 21 nhà máy. Tuy nhiên, chỉ tính riêng nguyên liệu cho sản xuất tinh bột đã thiế́u 0,4 triệu tấn, chưa kể nhu cầu làm sắn lát cho thức ăn chăn nuôi và sản xuất cồn. Khu vực Trung du - miền núi phía Bắc có 14 nhà máy. Nguyên liệu thiếu: 0,064 triệu tấn.
Khu vực miền Trung - Tây Nguyên có diện tích sắn toàn vùng đạt 155,00 nghìn ha (chiế́m 29,81% diện tích sắn toàn quốc). Sản lượng ước đạt trên 2,74 triệu tấn củ tươi (chiếm 30,99% tổng sản lượng sắn toàn quốc). Tổng cộng có 20 nhà máy, thiếu nguyên liệu: 0,6537 triệu tấn. Khu vực Đông Nam bộ - Tây Ninh là vùng có năng suất trung bình cao nhất toàn quốc đạt 22,34 tấn/ha. Diện tích sắn toàn vùng đạt 90,31 nghìn ha (chiếm 17,37% diện tích toàn quốc). Sản lượng đạt hơn 2,017 triệu tấn củ tươi (chiếm 22,81% tổng sản lượng). Tổng có 65 nhà máy nhưng cũng thiếu 5,661 triệu tấn nguyên liệu.
Hiệp hội Sắn Việt Nam cho hay, với mức sản lượng sắn củ tươi đạt được của bốn vùng trên về cơ bản là không đủ đáp ứng nhu cầu sản xuất của các nhà máy trong vùng, có thể nói là mất cân đối nghiêm trọng. Nguyên nhân được xác định là do phần lớn các nhà máy cũng như đơn vị chưa chú trọng đầu tư vùng nguyên liệu cho nhà máy của mình trên địa bàn.
Bên cạnh đó, hầu hết nhà máy đều không đầu tư vùng nguyên liệu mà chủ yếu thu mua từ nông dân, dẫn đến tình trạng cạnh tranh quyết liệt, thậm chí tạo ra xung đột gay gắt trong việc thu mua nguyên liệu, ảnh hưởng trực tiếp tới người dân trồng sắn cũng như đẩy chi phí lên cao, tác động đến yếu tố cạnh tranh quốc gia trong khu vực.
Từ việc đầu vào quy hoạch không đồng bộ, tăng số lượng nhà máy cũng như tăng công suất sản xuất quá nhanh làm phá vỡ quy hoạch vùng nguyên liệu, cho tới việc đầu ra hoàn toàn phụ thuộc vào Trung Quốc (90% xuất khẩu sang Trung Quốc và giao dịch tiểu ngạch chiếm lợi thế) dẫn tới việc gặp khó khăn khi Trung Quốc siết chặt giao dịch thương mại biên mậu, đại diện Hiệp hội Sắn đánh giá.
Cục Xuất Nhập khẩu cũng cho rằng trong năm 2019, xuất khẩu sắn sẽ tiếp tục gặp khó khăn do Trung Quốc tăng cường kiểm tra, điều chỉnh chính sách và áp dụng nghiêm ngặt các quy định về nhãn mác bao bì, thông tin sản phẩm tinh bột sắn Việt Nam nhập khẩu qua các cửa khẩu biên giới.
Theo ông Trần Thanh Hải - Phó Cục trưởng Cục Xuất Nhập khẩu, để nâng cao chất lượng sản phẩm, các nhà máy quy mô nhỏ, hộ gia đình phải thực hiện nghiêm các quy định về an toàn vệ sinh thực phẩm; người dân và các doanh nghiệp phải thay đổi phương thức sản xuất, quản lý, tăng cường khâu chế biến sâu để tăng giá trị gia tăng.
Trước những khó khăn đang gặp phải, Hiệp hội Sắn Việt Nam kiến nghị, Bộ NN&PTNT và các sở địa phương cần phối hợp với Hiệp hội Sắn Việt Nam để định hướng và quản lý quy hoạch. Có văn bản định hướng lại quy hoạch cân đối và hợp lý giữa việc phát triển vùng nguyên liệu gắn với việc đầu tư mới các nhà máy chế biến nhằm tránh phát triển nóng, chồng chéo dẫn đến cạnh tranh.
Bên cạnh đó, Hiệp hội cũng mong muốn Bộ NN&PTNT đề nghị phía Trung Quốc thống nhất chung quy ước ghi thông tin sản phẩm trên bao bì để thuận lợi cho việc kiểm tra, giám sát và thông quan hàng hóa tại 2 đầu cửa khẩu Việt Nam – Trung Quốc. Đồng thời, Bộ sớm xác nhận và có công hàm đề nghị phía Hải quan Trung Quốc cũng như Hải quan Nam Ninh chấp thuận cho các đơn vị còn lại được xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc (ngoài 66 DN đã được cấp phép).
Huy Linh
